Κείμενο: Γιώργος Α. Σαββάκης
Ειδικότερα, τα οικονομικά αποτελέσματα που δημοσίευαν οι αλυσίδες σούπερ – μάρκετ για το 2014 εμφανίζουν περισσότερες εκπλήξεις προς τον θετικό πόλο. Σε μεγάλο βαθμό, στα αποτελέσματα έχουν ήδη αποτυπωθεί οι επιπτώσεις από την οικονομική κρίση, ενώ οι κινήσεις συσσώρευσης όλη αυτή την περίοδο έχουν αρχίσει να αποδίδουν. Σε δεύτερο επίπεδο ανάλυσης, με αρωγό τις τράπεζες, οι κινήσεις εξαγορών και αύξησης των σημείων πώλησης σε στρατηγικά σημαντικές περιοχές δείχνει ότι οι υγιείς μεγάλοι όμιλοι τελικά θα επικρατήσουν, συγκεντρώνοντας τα μερίδια από τους πιο αδύναμους κρίκους της αγοράς.
Αν και οι συνθήκες αναγκαστικής συσσώρευσης εμφανίστηκαν και στα προηγούμενα έτη, οι μεγάλες κινήσεις εξαγορών και συγχωνεύσεων που ξεκίνησαν πέρυσι, με τις τράπεζες να έχουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη των νέων συμφωνιών, πραγματικά αλλάζουν το τοπίο του λιανεμπορίου. Οι συμπράξεις από εδώ και πέρα αφορούν τους μεγαλύτερους «παίκτες» της εγχώριας αγοράς και όχι τις μικρές και μεσαίου μεγέθους αλυσίδες. Όπως και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, το βάρος των υψηλών υποχρεώσεων και δανείων, κάνει σχεδόν υποχρεωτική τη δημιουργία μεγαλύτερων οικονομικά ομίλων, με στόχο να ξεφύγουν από τη στασιμότητα ή τη μείωση των εσόδων, να βελτιώσουν την οικονομική τους ευρωστία, να λειάνουν την έλλειψη πηγών ρευστότητας και να αντιμετωπίσουν τις αλλαγές των καταναλωτικών προτύπων.
Η εικόνα του κλάδου
Παρότι η ελληνική οικονομία επέστρεψε -έστω και πρόσκαιρα- στην ανάπτυξη το 2014, οι συνθήκες πίεσης και ανταγωνισμού στον κλάδο των σούπερ μάρκετ δεν μειώθηκαν ούτε στο ελάχιστο. Για ακόμα ένα έτος, η μείωση της αξίας του μέσου καλαθιού αγορών συνεχίστηκε, με τις εκτιμήσεις να τοποθετούν πλέον τη μηνιαία δαπάνη στα 262 ευρώ ανά οικογένεια από 280 ευρώ το 2013 και 320 ευρώ το 2012, σύμφωνα με έρευνα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ωστόσο, σε αυτήν την εξέλιξη καθοριστικός παράγοντας είναι ο αποπληθωρισμός της οικονομίας, οι συνεχιζόμενες προσφορές και η στροφή σε προϊόντα private label. Η τάση μεταστροφής της ζήτησης από τα πιο ακριβά προϊόντα στα φθηνότερα, με μεγάλη ενίσχυση των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, ενισχύθηκε ακόμα περισσότερο, ενώ, όπως δείχνουν και οι πιο πρόσφατες μελέτες, οι παρορμητικές αγορές έχουν εξαλειφθεί.
Τα στοιχεία της IRI δείχνουν ότι, ενώ το 2013 είχαν υποχωρήσει οι πωλήσεις σε όλες τις βασικές κατηγορίες, το 2014 υπήρξε αύξηση σε τέσσερις από τις έντεκα κατηγορίες: 2,8% στα αλκοολούχα ποτά, 1,8% στα κατεψυγμένα τρόφιμα, 0,6% στα σνακς και +0,1% στα είδη προσωπικής υγιεινής. Αρνητικό, ήταν το πρόσημο (-4,9%) στα είδη ομορφιάς και προσωπικής φροντίδας, -4,2% στα άλλα είδη νοικοκυριού, -4,1% στα απορρυπαντικά και στα αναψυκτικά, -3% στα γαλακτοκομικά, -1,6% στα συσκευασμένα τρόφιμα και -0,7% στα υλικά μαγειρικής. Ο ανταγωνισμός σε επίπεδο τιμών έχει ολοκληρωθεί αν κρίνουμε από την πορεία στα περιθώρια κερδοφορίας των αλυσίδων. Το μέσο καθαρό περιθώριο των 10 μεγαλύτερων ομίλων, πλην Lidl και Μαρινόπουλου για τους οποίους δεν υπάρχουν στοιχεία 2014, διαμορφώθηκε στο 1,3% από 0,81% για το 2013 και 0,83% το 2012. Το λειτουργικό περιθώριο κερδοφορίας προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) διαμορφώθηκε λίγο υψηλότερα από το 4,1% παραμένοντας ουσιαστικά αμετάβλητο έναντι του 2013 και υψηλότερα από το 2012 και το 2011.
Οι όμιλοι σούπερ μάρκετ, με τη μείωση των λειτουργικών τους εξόδων, τον εξορθολογισμό του δικτύου των καταστημάτων, αλλά και με τις εξαγορές μπόρεσαν να διατηρηθούν στα ίδια επίπεδα με τα προηγούμενα έτη, ενώ σταδιακά εμφανίζουν και οριακά καλύτερες επιδόσεις. Η μείωση στην αγορά το 2014 ήταν της τάξεως του 4%, αλλά η έλλειψη ακριβών μεγεθών για τη Μαρινόπουλος και τη Lidl Hellas καθιστά αδύνατη την αποτύπωση των στοιχείων με απόλυτη ακρίβεια. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις της αγοράς, οι πωλήσεις του 2014 θα πρέπει να έχουν μειωθεί 1%-2%, ενώ σύμφωνα και με τα στοιχεία της IRI (τα οποία αφορούν τις πωλήσεις στον κλάδο των σούπερ μάρκετ, συμπεριλαμβανομένης και της Lidl στην ηπειρωτική Ελλάδα και στην Κρήτη), οι πωλήσεις των σούπερ μάρκετ το 2014 υποχώρησαν κατά 1,8% σε σύγκριση με το 2013.